Σοκαριστική μελέτη των καθηγητών Σωτήρη Τσιόδρα και Θεόδωρου Λύτρα για την αύξηση της θνητότητας διασωληνωμένων (έως και 57%), όσο μεγαλώνει ο φόρτος στις ΜΕΘ, αλλά και την αυξημένη θνητότητα εκτός ΜΕΘ (έως 87%) για την οποία, όπως αναφέρει ο κ. Λύτρας ενημέρωσαν εδώ και μήνες, “σε ανώτατο επίπεδο”, αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις.
Αυξημένη θνητότητα από 57% έως και 87%, καταγράφεται κατά περιόδους στους διασωληνωμένους ασθενείς στην Ελλάδα. Το θλιβερό αυτό ποσοστό εξαρτάται από την πληρότητα των ΜΕΘ και το εάν ο ασθενής βρίσκεται εντός ή εκτός μονάδας.
Περισσότερες από 1.500 ζωές ασθενών θα μπορούσαν να έχουν σωθεί το διάστημα Σεπτέμβριος του 2020 έως Μάιος του 2021, εάν το σύστημα Υγείας λειτουργούσε σε συνθήκες χαμηλότερης πίεσης.
Τα στοιχεία – σοκ περιλαμβάνονται σε μελέτη που υπογράφουν ο καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων Σωτήρης Τσιόδρας και ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας Θεόδωρος Λύτρας.
Αίσθηση προκαλούν τα σχόλια του κ. Λύτρα, σύμφωνα με τα οποία τα στοιχεία έχουν γνωστοποιηθεί σε όσους λαμβάνουν τις αποφάσεις σε “ανώτατο επίπεδο”. Αναφέρει χαρακτηριστικά: “Η ανάλυση αυτή έγινε τέλος Μαϊου, και ως οφείλαμε σαν λειτουργοί της Δημόσιας Υγείας τη γνωστοποιήσαμε άμεσα και επανειλημμένα σε όλους όσους λαμβάνουν τις αποφάσεις στο ‘ανώτατο’ επίπεδο”
Επισημαίνει πως το εάν θα επιβιώσει ένας διασωληνωμένος ασθενής, εξαρτάται από το που ζει και σε ποιά περίοδο (με τι φόρτο στο ΕΣΥ) τύχει να αρρωστήσει. “Το αν αυτό είναι αποδεκτό, ας το κρίνει ο κάθε πολίτης και ας βγάλει τα όποια συμπεράσματα”, τονίζει.
Σχολιάζοντας τα ευρήματα, ο κ. Λύτρας διευκρινίζει πως το ΕΣΥ αδυνατεί να ανταποκριθεί στον φόρτο: “Με περισσότερους από 400 διασωληνωμένους, χάνουμε ασθενείς που αναμένεται να ζούσαν αν νοσηλεύονταν υπό άλλες συνθήκες. Επιπλέον, έχουμε κραυγαλέα και απαράδεκτη ‘υγειονομική ανισότητα’ μεταξύ Αττικής και υπόλοιπης Ελλάδας“.
Για το εάν ενισχύθηκε το ΕΣΥ ή όχι, παραπέμπει στους συναδέλφους του που εργάζονται σε αυτό, στους ασθενείς που το ζούν και στους δημοσιογράφους, οι οποίοι οφείλουν να κάνουν αντικειμενικό ρεπορτάζ από το πεδίο. “Εγώ δείχνω τι λένε τα επιδημιολογικά δεδομένα”, σχολιάζει, για να διευκρινίσει:
Από τους 3.988 θανάτους διασληνωμένων που αναλύθηκαν, 1.535 αποδίδονται αθροιστικά στους 3 αυτούς παράγοντες. Δηλαδή, εκτιμάται πως τόσοι θα γλίτωναν, αν όλοι νοσηλεύονταν με χαμηλό φόρτο στο ΕΣΥ (κάτω από 200 διασωληνωμένους), σε νοσοκομεία Αττικής και εντός ΜΕΘ”.
Όπως αναφέρει, νοσηλεία εκτός ΜΕΘ σχετιζόταν με 87% αυξημένη θνητότητα – παρ’ ότι αυτό αφορούσε λίγους ασθενείς, μόνο περίπου το 5% των διασωληνωμένων (οι υπόλοιποι ήταν εντός ΜΕΘ) και “εν μέρει” ίσως αφορά διαλογή των πιο βαριά πασχόντων ασθενών, άρα μη αιτιακή σχέση, άρα πρέπει να ερμηνευθεί με προσοχή.
Τα ευρήματα συνοψίζονται στο παραπάνω διάγραμμα, για το οποίο ο κ. Λύτρας σχολιάζει: “Όσο περισσότεροι είναι οι διασωληνωμένοι στο ΕΣΥ, τόσο αυξάνει “κλιμακωτά” η πιθανότητα θανάτου ανά μέρα νοσηλείας: αύξηση 25% για άνω των 400 ασθενών, έως +57% για άνω των 800 ασθενών. Διασωλήνωση σε νοσοκομείο ‘εκτός Αττικής’ σχετιζόταν με αύξηση θνητότητας 35% έως 40%”.
Σύμφωνα με τον κ. Λύτρα, η ιδέα για την ανάλυση ανήκει στον Σωτήρη Τσιόδρα: “Εγώ βοήθησα με την υλοποίηση. Αυτό το τονίζω για τους κακεντρεχείς που δεν εννοούν να καταλάβουν ότι ο Σωτήρης Τσιόδρας και εγώ είμαστε μόνον επιστήμονες, με αποκλειστικό μέλημα τη Δημόσια Υγεία”, σχολιάζει, για να σημειώσει: “Εφόσον εξακολουθούμε να έχουμε πρόσβαση στα σχετικά στοιχεία, είναι αυτονόητο πως η ανάλυση θα επαναληφθεί επικαιροποιηθεί στο μέλλον, ώστε να δούμε πως ανταπεξέρχεται το σύστημα Υγείας και στο τρέχον πανδημικό κύμα”.
Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης των δύο καθηγητών είναι τρία:
1) Το γεγονός πως όσο περισσότεροι είναι οι διασωληνωμένοι στο ΕΣΥ, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες επιβίωσής τους. Αυτό, όπως σημειώνεται στο κείμενο της μελέτης, αφορά και αριθμούς διασωληνωμένων που δεν υπερβαίνουν τα όρια του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Ειδική αναφορά γίνεται στο όριο των 400 – 499 διασωληνωμένων, στο οποίο η θνητότητα αυξάνεται κατά 25%. Οι ερευνητές σημειώνουν στο κείμενό τους πως «αυτό αντιπροσωπεύει ένα αίτιο που μπορεί να αντιμετωπίστεί ώστε να περιοριστούν οι θάνατοι από Covid που μπορούν να αποφευχθούν και υπογραμμίζει την ανάγκη επένδυσης στην Υγεία, πέρα από το μίνιμουμ, ώστε να ανεπεξέρχεται στην αυξημένη ζήτηση εν μέσω της πανδημίας».
Αξίζει να σημειωθεί πως η σύνδεση πληρότητας και θνητότητας στο δεύτερο κύμα της πανδημίας έχει αναλυθεί εκτενώς και από το imed lab, που κατέγραψε και την υποστελέχωση των ΜΕΘ για Covid, τόσο ως προς το ιατρικό, όσο και ως προς το νοσηλευτικό προσωπικό. «Δύο ως τρία άτομα είναι η διάμεση αναλογία νοσηλευτικού προσωπικού ανά κλίνη ΜΕΘ COVID-19 σε κάθε ΥΠΕ. Τέσσερις νοσηλευτές ανά κλίνη είναι η ελάχιστη προϋπόθεση λειτουργίας για τις ΜΕΘ» αναφέρει για παράδειγμα το imed. Εύλογα, όσο αυξάνονται οι ασθενείς, τόσο δεν επαρκεί το εξαντλημένο στο μεταξύ ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για την κατάλληλη περίθαλψή τους. «ΜΕΘ» δεν είναι μόνο τα κρεβάτια.
2) Το στοιχείο που προκαλεί εντύπωση στη μελέτη και ίσως καταγράφεται για πρώτη φορά, είναι η κραυγαλέα ανισότητα στο επίπεδο περίθαλψης, μεταξύ Αττικής και υπόλοιπης Ελλάδας. Στη Θεσσαλονίκη, μολονότι η ηλικία των θυμάτων που εξετάστηκαν ήταν μικρότερη από της Αθήνας, η θνητότητα ήταν κατά 35% μεγαλύτερη. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, εκτός Αττικής, η θνητότητα ήταν κατά 40% αυξημένη. «Αυτό καταδεικνύει τη διαχρονική ανισότητα στον διαμοιρασμό των υποδομών Υγείας στην Ελλάδα, με τα κρεβάτια, τον εξοπλισμό και το εκπαιδευμένο προσωπικό να βρίσκεται στις μεγάλες πόλεις» διαπιστώνουν οι ερευνητές. Αναφορά γίνεται μάλιστα και σε διαφορά μεταξύ αγροτικών περιοχών και πόλεων, αλλά σε ταξικό κριτήριο, με φτωχότερες περιοχές να έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα, παρά το γεγονός ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα η διασπορά ήταν μεγαλύτερη.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πάντως, έχει δηλώσει πως θα πρέπει να κlείσουν περιφερειακά νοσοκομεία: «Έχουμε περιφερειακά νοσοκομεία, μερικές φορές, περισσότερα από όσα θα πρέπει να έχουμε. Δεν γίνεται να έχουμε τρία νοσοκομεία μέσα σε ακτίνα 20-30 χιλιομέτρων, γιατί όλοι ήθελαν ένα νοσοκομείο στην πόλη τους, και να περιμένουμε ότι θα έχουμε τρία καλά νοσοκομεία» είχε αναφέρει ο Πρωθυπουργός.
3) Όσον αφορά τους θανάτους εκτός ΜΕΘ, οι καθηγητές διαπιστώνουν ότι διασωλήνωση εκτός ΜΕΘ σημαίνει ποσοστό θνητότητας 87% καταρρίπτοντας και αυτοί όσα υποστήριξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή, ότι «δεν έχει ενδείξεις» πως η διασωλήνωση εκτός ΜΕΘ σημαίνει μεγαλύτερο κίνδυνο. Σημειώνουν πάντως πως αυτό το σημείο πρέπει να ερμηνευθεί με προσοχή, καθώς το δείγμα είναι μικρό και «εν μέρει ίσως αφορά διαλογή των πιο βαριά πασχόντων ασθενών» όπως σημείωσε ο κ.Λύτρας. Δεν διευκρινίζεται ωστόσο το τι συμβαίνει με ασθενέις που περιμένουν για μέρες διασωληνωμένοι να νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, παράγοντας που και αυτός έχει αποδειχθεί αρκετά επιβαρυντικός.
Με βάση τα παραπάνω, Τσιόδρας και Λύτρας καταλήγουν πως από τους 3.988 θανάτους που εξετάστηκαν, οι 1535 αφορούν έναν από τους παραπάνω τρεις παράγοντες. «Δηλαδή εκτιμάται «πως τόσοι θα γλίτωναν αν όλοι νοσηλεύονταν με χαμηλό φόρτο στο ΕΣΥ (<200 διασωληνωμένους)ε νοσοκομεία Αττικής, και εντός ΜΕΘ» σημείωσε σε ανάρτησή του ο Θ. Λύτρας. Στο κείμενο της μελέτης αναφέρεται πως 947 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω της αυξημένης πίεσης στο ΕΣΥ, 133 γιατί δεν βρήκαν κρεβάτι σε ΜΕΘ και παρέμειναν διασωληνωμένοι εκτός και 656 γιατί νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο εκτός Αττικής.
Σε διάφορα σημεία της μελέτης μάλιστα, γίνεται διακριτικά λόγος για μη επαρκή ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, με σαφείς όμως αιχμές στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. «Αυτά τα ευρήματα δείχνουν την ανάγκη για ενίσχυση του συστήματος Υγείας, στο πλαίσιο της ετοιμότητας για την πανδημία, καθώς η δυνατότητα για αύξηση των δυνατοτήτων του συστήματος εν μέσω της πανδημίας προσκρούει σε παράγοντες όπως η διαθεσιμότητα εκπαιδευμένου προσωπικού» αναφέρουν.
«Στην Ελλάδα η αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών λόγω της πανδημίας έγινε με μετακινήσεις προσωπικού, βραχύβιες προσλήψεις (συμβασιούχοι) και επίταξη ιδιωτικών μονάδων. Αυτά ίσως είναι ανεπαρκή για να αντιμετωπίσουν τη διαχρονική υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση του δημοσίου συστήματος Υγείας, ως συνέπεια της μακράς οικονομικής κρίσης. Eίναι επομένως ζωτικής σημασίας να γίνουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην Υγεία για τη μετά τον Covid περίοδο, ώστε να είναι εγγυημένη η ισότιμη πρόσβαση σε περίθαλψη υψηλής ποιότητας για όλους».
Θα πρέπει αν σημειωθεί ωστόσο ότι η μελέτη ασχολείται με το δεύτερο κύμα της πανδημίας, πολλούς μήνες μετά την εμφάνιση του κορονοϊου και μετά τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης, το καλοκαίρι του 2020, ενώ όλοι οι διεθνείς οργανισμοί προέβλεπαν ότι η πανδημία θα επανέλθει. Το στοιχείο της έκτακτης κατάστασης και του αιφνιδιασμού είχε παρέλθει σε μεγάλο βαθμό.
Ο Μητσοτάκης γνώριζε «άμεσα και επανειλημμένα» από τα τέλη Μαϊου
Σε μία άλλη ανάρτησή του, σχετικά με τη μελέτη, ο Θεόδωρος Λύτρας αναφέρει πως «η ανάλυση αυτή έγινε τέλος Μαϊου, κι ως οφείλαμε σαν λειτουργοί της Δημόσιας Υγείας τη γνωστοποιήσαμε άμεσα κ επανειλημμένα σε όλους όσους λαμβάνουν τις αποφάσεις στο ανώτατο επίπεδο. Τώρα, μετά από το peer review, έφτασε η ώρα της δημοσίευσης για να τη διαβάσουν όλοι.»
Επομένως, τα στοιχεία για το πώς συνδέεται η αύξηση των θανάτων με την πίεση στο ΕΣΥ, την περιοχή αλλά και τη διαθεσιμότητα των ΜΕΘ ήταν στη διάθεση του Πρωθυπουργού εδώ και πάρα πολλούς μήνες, με μεγάλο περιθώριο προετοιμασίας, για ακόμα μία χρονιά, μέσα στο καλοκαίρι και γνωρίζοντας επίσης πως, ανεξάρτητα από το αν θα επιτύχει η εκστρατεία εμβολιασμού, θα υπάρχουν εκατομμύρια πολίτες ευάλωτοι στην πανδημία.
Ο Πρωθυπουργός εμφανίστηκε πριν μερικές εβδομάδες στη Βουλή, ενώ οι διασωληνωμένοι εκτός ΜΕΘ ξεπερνούσαν τους 150, για να υποστηρίξει πως «έχουμε ενδείξεις ότι έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα στους ασθενείς αυτούς σε σχέση με εκείνους που είναι σε ΜΕΘ; Δεν έχω τέτοια ένδειξη».
Αντιδράσεις
Αντίδραση υπήρξε και από τους Δ. Τοσονίδου και Π. Παπανικολάου, εκπροσώπων του Ενωτικού Κινήματος για την Ανατροπή στην εκτελεστική γραμματεία της Ομοσπονδίας νοσοκομειακών γιατρών (ΟΕΝΓΕ):
“Τα παραπάνω αποτελούν απόλυτη δικαίωση για την ΟΕΝΓΕ και τις Ενώσεις Νοσοκομειακών Γιατρών μέλη της ΟΕΝΓΕ που από πέρυσι καταγγέλλουν τις απαράδεκτες συνθήκες με νοσηλεία διασωληνωμένων μηχανικά αεριζόμενων εκτός ΜΕΘ κι επίσης τα επικίνδυνα πρόχειρα ‘βαφτίσια’ ως δήθεν ‘ΜΕΘ’ πρόχειρων πτερύγων που ΔΕΝ είναι ΜΕΘ κυρίως σε νοσοκομεία εκτός Αττικής.
Επίσης αποτελούν κόλαφο για την κυβέρνηση αλλά και προσωπικά για τον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη ο οποίος 1/12/21 δήλωνε από βήματος βουλής πως δήθεν δεν είχε υπόψη του ‘ένδειξη’ (μελέτη) πως βελτιώνεται η πρόγνωση διασωληνωμένων βαρέως πασχόντων από COVID19 αν βρουν κλίνη σε ΜΕΘ. Ο κ. Μητσοτάκης από την μία έχει εγκληματικές ευθύνες για χιλιάδες δυνητικά αποτρέψιμους θανάτους και από την άλλη εν γνώσει του είπε ασύστολα ψέματα από βήματος βουλής”.